نيستاگموس چيست؟

چشم از جمله ساختارهاي مهم و حساس است كه بخشهاي مختلف آن با توجه به ساختار و عملكرد آن با هم تطابق دارند.حركات منظم و نوساني و مكرر چشم ها در يك يا چند منطقه بينايي كه بطور غير ارادي رخ مي دهد و بطور فيزيولوژيك و هم بطور پاتولوژيك مي تواند رخ دهد را نيستاگموس گويند. اين حركات بصورت رفت و برگشتي يا بصورت پاندولي مي باشند.در واقع نيستاگموس لرزش كره ي چشم يا نوسانات تكراري و ريتميكه يك يا هر دو چشم است.

اين حركات غير ارادي بوده و بيشتر اين موارد به صورت مادرزادي بروز مي كند ولي ممكن است بر اثر برخي بيماريها مانند بيماريهاي مغزي و گاهي اوقات ضايعات گوش داخلي نيز ايجاد شود كه در اين صورت اكتسابي خواهد بود. نيستاگموس ممكن است باعث مشكلات بينايي شود.

علل وعلائم نيستاگموس

علامت اصلي همان حركات ريتميك است كه در اغلب موارد با چشم غير مسلح نيز قابل تشخيص است. . در برخي از بيماران ممكن است همزمان با نيستاگموس، انحراف چشم نيز وجود داشته باشد. علاوه بر علايم فوق، در موارد حسي ساير علايم بيماري زمينه اي چشمي همچون افتادگي پلك ها، كاتاراكت (آب مرواريد) يا بيماري شبكيه يا عصب بينايي نيز قابل تشخيص هستند.از علت هاي اين بيماري مي توان به موارد زير اشاره كرد:

• مادرزادي
• علل چشمي
• بيماري­هاي لابيرنت
• آسيب­هاي عصب هشتم
• آسيب­هاي ساقه مغز
• بيماري­هاي مخچه
• داروها مثل فني توپين و فنوباربيتال

انواع نيستاگموس

۱- نيستاگموس كه مي تواند عرضي، عمودي ، چرخشي يا پاندولي باشد. نيستاگموس هاي پاندولي از لحاظ سرعت و ارتفا‌ع يكسان هستند، لذا جزء كند و تند ندارند ولي نيستاگموس هاي ضرباني، كه بطور شايعتر ديده مي شوند، داراي دو حركت كند و تند هستند. پس علاوه بر تقسيم بندي فوق، نيستاگموس ها را ميتوان به دو نوع كلي پاندولي و ضرباني تقسيم نمود.

۲- نيستاگموس مادرزادي : در ۶ ماهه اول زندگي رخ مي دهد اگر قبل از ۶ ماهگي رخ دهد به آن نيستاگموس زودرس و اگر پس از ۶ ماهگي رخ دهد به آن نيستاگموس دير رس مي گويند و به دو گروه تقسيم مي شوند

• نيستاگموس نقص حسي : همراه با آنومالي هاي چشمي كه باعث كاهش ديد مي شوند مثل كاتاراكت مادرزادي ، آتروفي اپتيك ديسك ، اينريديا و آلبينيم
• نيستاگموس نقص حركتي ايديو پاتيك : بر اثر آنومالي در سيستم حركتي كه حركات دقيق چشم را كنترل مي كند ايجاد مي شود مثل NBS

۳- نيستاگموس پنهاني : اين نوع هنگام بستن يك چشم ايجاد يا افزايش مي يابد و غالباً در بيماران مونوكولار رخ مي دهد . جهت نيستاگموس هميشه زماني كه كاور از يك چشم به يك چشم ديگر منتقل مي شود برعكس مي شود  و اين ويژگي خاص نيستاگموس پنهاني است . كه خود به دو نوع تقسيم مي شود كه هر دو نوع هميشه همراه با استرابيسم هستند .

• نيستاگموس پنهان واقعي : كه فقط هنگام بستن يك چشم ظاهر مي شود .
• نيستاگموس پنهان آشكاري : اين نوع بدون بستن يك چشم آشكار مي شود و با بستن چشم بيشتر مي شود .

۴- نيستاگموس اكتسابي يا نورولوژيك : علت آن ضايعات پاتولوژيك يا ضربه به راه هاي اعصاب حركتي است . مثل MS . كه به ۴ گروه تقسيم مي شوند .

• نيستاگموس فلجي نگاه : بيشتر از نوع پرشي است كه در GAZE اسنتريك رخ مي دهد كه حركت پرشي آن در همان جهت نگاه مي باشد .اين نوع معمولاً همراه با ضايعات مغزي است .
• نيستاگموس پاندولي اكتسابي : اغلب همراه با بيماري هاي مغز يا ساقه مغز يا بيماري دسيلينه شدن است .
• نيستاگموس الاكلنگي : در اين نوع يك چشم به بالا و معمولاً داخل و يك چشم ديگر به پايين و به خارج حركت مي كند . اين نيستاگموس نادر است و همراه با ضايعات كياسما مي باشد.
• نيستاگموس وسيتبولار: معمولاً اكتسابي است و حركت چشم در يك جهت كند و در جهت ديگر سريع مي باشد و شبيه حركت اره است.

درمان نيستاگموس

درمان نيستاگموس باعث افزايش ديد و كاهش حركات چشم و سر مي شود.در موارد مادرزادي نيستاگموس، برخي از روشهاي غير جراحي مانند تمرينات ورزشي چشم كه به تمرينات اوتاپتيكس معروف است انجام مي پذيرد و همچنين درمانهاي جراحي نيز در بهبود نسبي ديد و اصلاح وضعيت غير طبيعي سر بسيار مفيد و سودمند است.

نيستاگموس غالباً ماندگار است اما مي توان بينايي كاهش يافته را با استفاده از عينك و وسايل كمك كننده كاهش بينايي بهبود بخشيد. اگر چشم ها در جهت ويژه اي ثابت ترند، استفاده از عينك هاي منشوري يا جراحي عضلات چشمي ممكن است وضعيت سر را بهبود بخشيده و بينايي بهتري را ارائه دهند. درمان جراحي نيستاگموس به چند منظور ممكن است انجام شود :

1. اصلاح وضعيت غير طبيعي سر
2. اصلاح انحراف چشم احتمالي همراه
3. كاهش شدت و دامنه نيستاگموس

 انواع مختلف روش هاي جراحي براي اين منظور وجود دارد كه هيچ كدام از روش ها قادر به از بين بردن كامل نيستاگموس نيستند.