تنبلي چشم

تنبلي چشم يا آمبلوپي (Amblyopia) كه در حدود ۳% از افراد ديده مي شود زماني رخ مي‌دهد كه چشم در دوره كودكي ديد طبيعي پيدا نكند. اين اختلال كه معمولا در يك چشم ديده مي شود بدليل اختلال ديد چشم تنبل بر اثر عوامل مختلف نظير عيوب انكساري (دوربيني ، نزديك بيني يا آستيگماتيسم) ، انحراف چشم (لوچي يا استرابيسم) ، و يا عدم شفافيت مسير بينايي ناشي از عواملي نظير آب مرواريد ، كدورت قرنيه ، و يا افتادگي پلك رخ مي‌دهد. عدم وضوح تصوير در چشم بيمار و بهتر بودن تصوير ايجاد شده در چشم سالم سبب مي‌شود تا مغز بين دو چشم، چشم سالم را براي ديدن انتخاب كند و در واقع مسير ارسال تصوير از چشم بيمار به مغز را مسدود و يا اصطلاحاً ديد چشم بيمار را "خاموش" كند.

از كجا بفهميم چشم كودك، تنبل است؟

تا وقتي فرزند شما، رفتارهاي بينايي غيرطبيعي يا انحراف واضح و مشخصي در چشمش نداشته باشد، شايد تشخيص تنبلي يك يا هر دو چشم او كار چندان ساده‌اي نباشد و شما متوجه اين وضعيت او نخواهيد شد. متخصصان، براي تشخيص تنبلي چشم ، اختلاف قدرت بينايي بين دو چشم يا ضعف هر دو چشم را ارزيابي مي‌كنند و چون ارزيابي بينايي كودكان به‌ويژه در سنين پايين كار چندان راحتي نيست براي اين كار روش‌هاي خاصي از جمله بررسي چگونگي تمركز و تعقيب اشيا توسط يك چشم، وقتي چشم ديگر، پوشيده شده است و…كاربرد دارد. اين نكته را هم به خاطر داشته باشيد كه ضعف بينايي در يك چشم هميشه به معناي تنبلي چشم نيست زيرا آب‌مرواريد، عفونت ، تومور يا ديگر اختلالات داخل چشمي هم مي‌توانند در كاهش بينايي موثر باشند.

تنبلي چشم

تنبلي چشم يا آمبلوپي (Amblyopia) كه در حدود ۳% از افراد ديده مي شود زماني رخ مي‌دهد كه چشم در دوره كودكي ديد طبيعي پيدا نكند. اين اختلال كه معمولا در يك چشم ديده مي شود بدليل اختلال ديد چشم تنبل بر اثر عوامل مختلف نظير عيوب انكساري (دوربيني ، نزديك بيني يا آستيگماتيسم) ، انحراف چشم (لوچي يا استرابيسم) ، و يا عدم شفافيت مسير بينايي ناشي از عواملي نظير آب مرواريد ، كدورت قرنيه ، و يا افتادگي پلك رخ مي‌دهد. عدم وضوح تصوير در چشم بيمار و بهتر بودن تصوير ايجاد شده در چشم سالم سبب مي‌شود تا مغز بين دو چشم، چشم سالم را براي ديدن انتخاب كند و در واقع مسير ارسال تصوير از چشم بيمار به مغز را مسدود و يا اصطلاحاً ديد چشم بيمار را "خاموش" كند.

از كجا بفهميم چشم كودك، تنبل است؟

تا وقتي فرزند شما، رفتارهاي بينايي غيرطبيعي يا انحراف واضح و مشخصي در چشمش نداشته باشد، شايد تشخيص تنبلي يك يا هر دو چشم او كار چندان ساده‌اي نباشد و شما متوجه اين وضعيت او نخواهيد شد. متخصصان، براي تشخيص تنبلي چشم ، اختلاف قدرت بينايي بين دو چشم يا ضعف هر دو چشم را ارزيابي مي‌كنند و چون ارزيابي بينايي كودكان به‌ويژه در سنين پايين كار چندان راحتي نيست براي اين كار روش‌هاي خاصي از جمله بررسي چگونگي تمركز و تعقيب اشيا توسط يك چشم، وقتي چشم ديگر، پوشيده شده است و…كاربرد دارد. اين نكته را هم به خاطر داشته باشيد كه ضعف بينايي در يك چشم هميشه به معناي تنبلي چشم نيست زيرا آب‌مرواريد، عفونت ، تومور يا ديگر اختلالات داخل چشمي هم مي‌توانند در كاهش بينايي موثر باشند.

توصيه شده است كه بينايي تمام كودكان تا قبل از سن سه سالگي توسط پزشك ارزيابي شود. بسياري از پزشكان، معاينه هاي چشم پزشكي را به عنوان بخشي از معاينه هاي معمول كودكان انجام مي دهند و در صورت نياز، كودك را به چشم پزشك معرفي مي كنند. روش هاي نوين، ارزيابي بينايي را در نوزادان و كودكان كم سن مقدور ساخته است. درصورت وجود سابقه خانوادگي ابتلا به استرابيسم يا لوچي، آب مرواريد با بيماري هاي جدي چشمي، معاينه چشم ها در دوران نوزادي توصيه مي شود.

نحوه درمان تنبلي چشم

تنبلي چشم نوعي اختلال بينايي است كه اگر به موقع تشخيص داده و درمان نشود، فرد را از يك چشم بسيار كم بينا يا نابينا مي‌كند و با تشخيص به موقع ، به راحتي و كاملا قابل درمان است.براي اصلاح تنبلي چشم ، كودك بايد از چشم ضعيف تر خود استفاده كند كه اين حالت با قراردادن پوشش بر روي چشم قوي تر به مدت چند هفته و يا چند ماه قابل انجام است.حتي وقتي كه تنبلي اصلاح شد ممكن است به منظور جلوگيري از برگشت آن، استفاده از پوشش بر روي چشم سالم براي مدت ها ضروري باشد.

قبل از درمان تنبلي چشم ، درمان مشكلات چشمي زمينه اي الزامي است. نمونه اين درمان ها شامل اصلاح عيوب انكساري توسط عينك و درمان آب مرواريد با عمل جراحي است.شدت تنبلي چشم ، سن كودك در زمان شروع درمان و علت به وجودآورنده تنبلي از عوامل مؤثر در درمان تنبلي چشم است.در اين صورت والدين طفل بايد استقامت ، پشتكار و حوصله لازم را داشته باشند و از رفت و آمد نزد متخصص و ساير مشكلات جنبي آن خسته نشوند.

نكات زير را به خاطر بسپاريد:

• اصولا كودكان تمايل به بستن چشم ندارند و از اين كار امتناع مي كنند اما والدين بايد كودك خود را متقاعد به انجام كاري كنند كه به نفع وي است. پيگيري و دقت شما در اجراي دستورهاي پزشك، از عوامل مهم در موفقيت درمان است.
• در صورت تشخيص و درمان به موقع تنبلي چشم ، بينايي در اكثر كودكان بهبود مي يابد، احتمال موفقيت در درمان تنبلي چشم ناشي از استرابيسم يا عيوب انكساري نابرابر در دو چشم، در ۹سال اول زندگي بيشتر است. معمولا بعد از گذشت اين دوره زماني، احتمال بهبود تتنبلي چشم بسيار بعيد است.
• درمان تنبلي چشم به علت انسداد مسير بينايي مانند آب مرواريد، فقط در صورتي موفقيت آميز است كه تشخيص و درمان علت زمينه اي آن در دو تا سه ماه اول زندگي صورت گيرد.